به هواپیماهای هشدار هوایی و کنترل عملیات Air Warning and Control System و یا هشدار زود هنگام هوایی و کنترل Airborne early warning and control و یا به اختصار AWACS گفته میشود که معمولا هواپیمای حامل تجهیزات شناسایی Radar ، ارتباطی و جنگ الکترونیک میباشد
پس از جنگ دوم جهانی و گسترش استفاده از رادار خیلی زود مشخص گردید که موانع و عوارض زمینی میتواند براحتی مسیر امواج را مسدود نموده و مانع کشف اهدفی گردند که در ارتفاع پایین پرواز میکنند . به نقاطی که خارج از دسترسی امواج رادار میباشند در اصطلاج نقطه کور گفته میگردد . و همواره پرواز پنهان در ارتفاع کم و امتداد نقاط کور راداری از تکنیکهای بسیاری از خلبانان در تهاجم های هوایی بوده است همچنین این حربه به کرات در جنگهای کره ، ویتنام ، اعراب و اسرائیل و ... مورد استفاده طرفین قرار گرفته است .
برای پرهیز از این مشکل ساده ترین راه افزایش ارتفاع سایتهای رادار میباشد به طوری که در شرایط ایده آل آنتن رادار باید در بلندترین نقطه منطقه نصب گردد ولی متاسفانه در بیشتر مواقع مشکلات بسیار جهت این افزایش ارتفاع در پیش پای تحلیلگران نصب قرار دارد .انتقال آنتن به همراه پوشش محافظ آن ( رادوم ) به ارتفاع ، میتواند آن را به هدفی بسیار سهل و آسان برای هواپیماهای ضد رادار تبدیل سازد . همچنین ضرورت محرمانه بودن مناطق تحت پوشش رادار به همراه نیاز به تعامل با سایر مراکز دفاع هوایی از مشکلات دیگر نصب در ایستگاههای زمینی میباشد .
تقریبا با آغاز دهه هفتاد میلادی و توسعه صنعت الکترونیک که منجر به پیدایش ترانزیستورهای فرکانس بالا و مدارهای مجتمع IC گردید ، امکان قرارا دادن یک دستگاه رادار کامل به همراه لوازم جانبی مورد نیاز ، در یک هواپیما نسبتا معمولی فراهم گردید . در ابتدا وجود چنین هواپیماهایی از اسرار نظامی کشورهای سازنده به شمار میرفت ولی به مرور و با انتشار تصاویر و اخبار پراکنده و نیز تایید ضمنی آن از سوی سازندگانش ، هواپیماهای مجهز به رادار به عنوان بخشی عادی از تسلیحات هوایی شناخته گردید .